Rechters

Hoe reageren huidige rechters zelf op de situatie van de digitalisering? Waarschijnlijk gaat de oudere generatie rechters hier meer moeite mee hebben dan de jongere generatie. Het lezen van een beeldscherm is voor de jongere generatie geen probleem, zij zijn hiermee opgegroeid. Zij zullen zich beter en sneller kunnen aanpassen.

Na contact te hebben gehad met mr. Steven Venhuizen, senior raadsheer bij het hof ’s-Hertogenbosch, heeft hij mij zijn column gestuurd: Hoe stormbestendig is de KEI. Hij spreekt vanuit zijn eigen ervaring en wat KEI voor gevolgen gaat hebben voor de rechters. Hij werkt als rechter al een tijdje met beeldschermen voor bijvoorbeeld het vervaardigen van uitspraken. In zijn persoonlijke visie werkt werken met papier tweemaal zo snel en blijft informatie beter hangen in vergelijking met lezen via een beeldscherm. Digitaal lezen brengt sneller vermoeidheid met zich mee, waardoor uitspraken mogelijk weer langer zullen duren. Met deze mening van een ervaren rechter zou je de snelle geschilbeslechting kunnen betwisten.

Wat interessant is om te weten is dat het TNO in opdracht van KEI gaat onderzoeken wat de ergonomische consequenties zijn van het digitaal werken. Ik kan mij voorstellen dat een rechter die voorheen gewend was alles via papier te lezen nu moet wennen aan het werk en lezen via een beeldscherm. Beeldschermen kunnen net als een e-reader makkelijk aangepast worden tot een bepaalde helderheid van het scherm waarvoor het prettiger leest.

De rechter krijgt  met invoering van KEI een actieve rol en focust zich meer op het oplossen van het onderliggend conflict. Door de digitalisering van de rechtspraak krijgt de rechter meer regie. Dit wordt veroorzaakt doordat de rechter is geen zittingsrechter meer is, maar een zaakrechter. Hij besteedt zijn complete aandacht en tijd aan de desbetreffende zaak. Door de regierol van de rechter hoeft hij niet meer lijdelijk een procedure te volgen, maar kan hij sturend te werk gaan.

Mogelijk ontstaat er meer werkdruk voor de rechter bij de invoering van de digitalisatie van de rechtspraak. De vraag is of de rechter hier wel de tijd voor heeft. Het is belangrijk dat de rechter taken uitbesteedt aan alternatieve organisaties.

Bovendien gaat de rechter samenwerken met regiebureaus om zo vroeg mogelijk bij de zaak betrokken te zijn. De voorbereidende werkzaamheden worden uitgevoerd door het regiebureau. Het regiebureau zal ervoor zorgen dat er snel en zonder ontbrekende stukken de zaak bij de zitting aanwezig zal zijn. Een verzameling functionarissen zullen de zaakrechter bijstaan in de taken hij zelf niet zal verrichten. De functionarissen bestaan uit administratief medewerkers, juridisch medewerkers en rechters. Dit zorgt voor meer effectiviteit: de rechter kan zich meer richten op de inhoud van de zaak. Als de samenwerking goed verloopt, dan zal een zaak dus sneller en beter afgehandeld kunnen worden. De rechter kan zich daardoor beter bezighouden met zijn kerntaken.

Daarnaast zou een andere oplossing een toename van mediation kunnen zijn. Bij mediation worden geschillen opgelost zonder rechterlijke uitspraak. Met de toenemende werkdruk van de rechter is dit wenselijk.

De kern van het KEI programma is om ervoor te zorgen dat het grootste gedeelte van de papieren communicatie wordt vervangen door de digitale communicatie. Het procederen zelf moet echter nog wel bij de rechtbank. Een logische stap is om na de digitalisering van de communicatie ook de procedure digitaal te gaan voeren. De zittingen zullen dan per video worden behandeld. Hierdoor zal de fysieke koppeling tussen de rechter en de rechtzoekenden komen te vervallen.

De rechtbank Noord-Nederland heeft bij de behandeling van bewindzaken al met de ‘videorechter’ geëxperimenteerd. Bij het gebruik van een videorechter maakt het niet uit waar de rechter zich zal bevinden. Voor rechtzoekenden maakt het bij gebruik van de videorechter niet meer uit welke rechter de zaak zal behandelen. Dit betekent dat een zaak kan worden behandeld door de rechtbank die normaal relatief competent zou zijn, maar ook door een rechtbank aan de andere kant van het land die normaal niet bevoegd zou zijn.

Indien het experiment goed uitpakt, zal dit betekenen dat veel meer zaken ook geschikt zijn voor een ‘videozitting’. Hierdoor kunnen rechters landelijk gaan opereren, en zal het onderscheid tussen de verschillende rechtbanken uiteindelijk komen te vervallen. De nu elf bestaande rechtbanken kunnen dan worden omgezet tot één rechtbank. Dit zal voor meer rechtseenheid zorgen. De relatieve competentie zal hierdoor komen te vervallen en de verdeling van zaken kan intern worden afgehandeld. Dit zal zorgen voor een gespreide werkdruk, lokale expertise kan landelijk worden ingezet en pieken kunnen makkelijker worden opgevangen. Kortom zal met de toenemende digitale mogelijkheden het procederen alleen maar makkelijker kunnen worden.